Nowe regulacje dla spółek kapitałowych – co zmieniła nowelizacja KSH?

Jeśli prowadzisz lub zamierzasz prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, powinieneś znać najnowsze zmiany w prawie, które dotyczą tych form prawnych. W 2022 roku weszła w życie nowelizacja kodeksu spółek handlowych (KSH), która wprowadziła wiele istotnych zmian dla spółek kapitałowych. Zmiany te dotyczą m.in. prawa grup spółek, zasad zarządzania i nadzoru nad spółkami, czy odpowiedzialności członków organów spółek. W tym artykule przedstawię Ci najważniejsze zagadnienia związane z nowelizacją KSH i jej wpływem na praktykę gospodarczą.

Jak powstają i funkcjonują grupy spółek?

Jednym z głównych celów nowelizacji KSH było wprowadzenie do polskiego systemu prawnego prawa grup spółek, które uregulowało relacje pomiędzy podmiotami występującymi w holdingach. Prawo grup spółek ma zastosowanie tylko do tych spółek dominujących i zależnych, które podjęły uchwałę o uczestnictwie w grupie i zarejestrowały tę informację w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Spółki te mogą powoływać się na interes grupy spółek, który jest określony jako wspólny cel długoterminowy lub krótkoterminowy, który przynosi korzyści wszystkim spółkom należącym do grupy.

Aby utworzyć grupę spółek, musisz spełnić następujące warunki:

• posiadać co najmniej 50% udziałów lub akcji w kapitale zakładowym innej spółki lub mieć możliwość wyznaczania co najmniej połowy składu jej zarządu lub rady nadzorczej;
• zawrzeć umowę o utworzeniu grupy spółek z inną spółką lub podjąć uchwałę o uczestnictwie w grupie;
• zgłosić utworzenie grupy spółek do KRS i opublikować tę informację w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Utworzenie grupy spółek wiąże się z wieloma korzyściami, takimi jak:

• możliwość wydawania przez spółkę dominującą wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spraw spółki zależnej, przy czym spółka zależna może odmówić wykonania polecenia, jeśli narusza ono prawo lub umowę, lub jeśli grozi jej powstaniem szkody trudnej do naprawienia;
• zwolnienie członków zarządów, rad nadzorczych, komisji rewizyjnych i likwidatorów spółek zależnych i dominujących z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, jeśli działali oni w interesie grupy spółek;
• prawo spółki dominującej do przeglądania w każdym czasie ksiąg i dokumentów spółki zależnej oraz żądania udzielenia przez nią informacji;
• obowiązek corocznego sporządzania sprawozdania przez zarząd spółki zależnej na temat powiązań umownych ze spółką dominującą oraz wydanych przez nią wiążących poleceniach;
• uprawnienie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego do żądania przeprowadzenia specjalnego audytu w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek;
• uprawnienie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych reprezentujących mniej niż 10% kapitału zakładowego do żądania przeprowadzenia przymusowego odkupu ich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej;
• uprawnienie spółki dominującej reprezentującej co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej do podjęcia uchwały o przymusowym wykupie wspólników lub akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Jakie są nowe obowiązki i uprawnienia rad nadzorczych?

Nowelizacja KSH wprowadziła również zmiany w przepisach dotyczących rad nadzorczych spółek kapitałowych, które mają na celu zwiększenie ich roli i kompetencji w sprawowaniu nadzoru nad działalnością spółek. Zmiany te dotyczą m.in.:

• obowiązku sporządzania sprawozdania z działalności rady nadzorczej, które powinno zawierać informacje o liczbie i treści posiedzeń rady, sposobie wykonywania funkcji nadzorczych, ocenie sytuacji finansowej i gospodarczej spółki, a także o ewentualnych konfliktach interesów i sposobach ich rozwiązywania;
• udziału kluczowego biegłego rewidenta w posiedzeniu rady nadzorczej, na którym omawiane jest sprawozdanie finansowe spółki, a także możliwości zadawania mu pytań przez członków rady;
• obowiązku powoływania przez radę nadzorczą komitetu audytu, jeśli spółka jest emitentem papierów wartościowych lub instytucją publiczną, a także możliwości powoływania innych komitetów doradczych lub roboczych;
• obowiązku zapewnienia przez radę nadzorczą odpowiedniego poziomu wiedzy i umiejętności swoich członków oraz organizowania szkoleń i kursów doskonalących;
• obowiązku ustanowienia przez radę nadzorczą regulaminu określającego zasady jej działania, w tym sposób podejmowania uchwał, zwoływania posiedzeń, prowadzenia protokołów i sprawozdań;
• uprawnienia do żądania od zarządu udostępnienia dokumentów i informacji dotyczących działalności spółki oraz do przeprowadzania kontroli i badania spraw spółki;
• uprawnienia do wyrażania opinii i zgody na niektóre czynności zarządu, takie jak zaciąganie zobowiązań finansowych, dokonywanie inwestycji, nabywanie lub zbywanie majątku trwałego, tworzenie lub likwidowanie oddziałów lub przedstawicielstw;
• uprawnienia do powoływania i odwoływania członków zarządu oraz ustalania ich wynagrodzenia.

Jakie są nowe zasady składu i działania zarządów?

Nowelizacja KSH wprowadziła również zmiany w przepisach dotyczących zarządów spółek kapitałowych, które mają na celu ujednolicenie i uproszczenie zasad ich składu i działania. Zmiany te dotyczą m.in.:

• możliwości powoływania zarządu jednoosobowego lub wieloosobowego zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jak i w spółce akcyjnej;
• możliwości powoływania prezesów zarządów oraz wiceprezesów zarządów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością na wzór spółkowej na wzór spółki akcyjnej;
• możliwości powoływania prokurentów oraz pełnomocników zarządów w spółce akcyjnej na wzór spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
• obowiązku protokołowania uchwał zarządów na wzór obecnej regulacji dotyczącej prostej spółki akcyjnej;
• obowiązku niezwłocznego udzielania radzie nadzorczej informacji o istotnych sprawach dotyczących działalności spółki oraz o zagrożeniach dla jej rozwoju;
• obowiązku sporządzania przez zarząd rocznego planu działalności spółki oraz przedstawiania go radzie nadzorczej do zaopiniowania;
• obowiązku sporządzania przez zarząd sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z działalności spółki w terminie 3 miesięcy od zakończenia roku obrotowego i przedstawiania ich radzie nadzorczej do zbadania i zaopiniowania;
• obowiązku sporządzania przez zarząd raportu o sytuacji spółki w przypadku wystąpienia okoliczności mogących mieć istotny wpływ na jej sytuację finansową lub gospodarczą, a także informowania o tym radę nadzorczą i wspólników lub akcjonariuszy;
• obowiązku sporządzania przez zarząd raportu o transakcjach z osobami powiązanymi, jeśli wartość tych transakcji przekracza 5% kapitału własnego spółki, a także przedstawiania tego raportu radzie nadzorczej i wspólnikom lub akcjonariuszom;
• obowiązku uzyskania zgody rady nadzorczej na dokonywanie czynności prawnych pomiędzy spółką a członkiem zarządu, jego małżonkiem, krewnym lub powinowatym do drugiego stopnia, a także osobą, z którą jest on związany osobiście lub majątkowo;
• obowiązku uzyskania zgody rady nadzorczej na podejmowanie przez członka zarządu działalności konkurencyjnej wobec spółki lub udziału w konkurencyjnej spółce jako wspólnik, akcjonariusz, członek organu lub pracownik.

Jak chronić się przed odpowiedzialnością za działania spółki?

Nowelizacja KSH wprowadziła również zmiany w przepisach dotyczących odpowiedzialności członków organów spółek kapitałowych, które mają na celu zwiększenie ich odpowiedzialności za działania podejmowane w imieniu spółek. Zmiany te dotyczą m.in.:

• rozszerzenia zakresu odpowiedzialności cywilnej członków zarządów i rad nadzorczych za szkodę wyrządzoną spółce, jej wspólnikom lub akcjonariuszom, a także osobom trzecim, poprzez wprowadzenie domniemania winy oraz możliwości dochodzenia roszczeń przez osoby uprawnione do reprezentowania spółki;
• wprowadzenia odpowiedzialności karno-skarbowej członków zarządów za zaniechanie zgłoszenia do urzędu skarbowego faktu powstania zobowiązania podatkowego lub niewpłacenie podatku w terminie;
• wprowadzenia odpowiedzialności karnej członków zarządów i rad nadzorczych za nieprawdziwe lub niepełne przedstawienie informacji o stanie majątkowym i finansowym spółki, a także za nieprawidłowe sporządzenie sprawozdania finansowego lub sprawozdania z działalności spółki;
• wprowadzenia odpowiedzialności karnej członków zarządów i rad nadzorczych za nieprawidłowe wykonywanie wiążących poleceń wydanych przez spółkę dominującą lub za działanie na szkodę interesu grupy spółek;
• wprowadzenia odpowiedzialności karnej członków zarządów i rad nadzorczych za nieprawidłowe wykonywanie ustawowych obowiązków informacyjnych wobec rady nadzorczej, wspólników lub akcjonariuszy, organów kontroli państwowej lub nadzoru rynkowego;
• wprowadzenia odpowiedzialności karnej członków zarządów i rad nadzorczych za nieprawidłowe wykonywanie ustawowych obowiązków dotyczących transakcji z osobami powiązanymi;
• wprowadzenia odpowiedzialności karnej członków zarządów i rad nadzorczych za nieprawidłowe wykonywanie ustawowych obowiązków dotyczących działalności konkurencyjnej wobec spółki.

Aby chronić się przed odpowiedzialnością za działania spółki, powinieneś:

• działać zgodnie z prawem, umową spółki, statutem spółki i uchwałami organów spółki;
• działać w dobrej wierze, z należytą starannością i w interesie spółki;
• unikać konfliktów interesów i lojalności;
• dokładnie sprawdzać i kontrolować dokumenty i informacje dotyczące spółki;
• korzystać z pomocy prawnej, finansowej i innej specjalistycznej w razie potrzeby;
• zgłaszać wszelkie nieprawidłowości, zagrożenia lub szkody dotyczące spółki;
• ubezpieczać się od ryzyka odpowiedzialności cywilnej lub karno-skarbowej.